અંબાજી મંદિર | જય અંબે માતા | અંબાજી, ગુજરાત #jayambe

અંબાજી માતા મંદિર (જેને આરાસુરી અંબા મંદિર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે) એ ભારતના ગુજરાતના બનાસકાંઠા જિલ્લાના અંબાજી શહેરમાં આવેલું એક મુખ્ય હિન્દુ મંદિર છે. ૫૧ શાક્ત પીઠોમાંના એક તરીકે આદરણીય, આ મંદિર પરંપરાગત રીતે દેવી સતીનું હૃદય ધરાવે છે તેવું માનવામાં આવે છે. તે એક મુખ્ય યાત્રાધામ છે, ખાસ કરીને નવરાત્રિ અને વાર્ષિક ભાદરવી પૂર્ણિમા મેળા દરમિયાન.

આ મંદિર ગુજરાત-રાજસ્થાન સરહદ નજીક, અરવલ્લી પર્વતમાળાના આરાસુર પર્વતો પર લગભગ ૪૮૦ મીટરની ઊંચાઈ પર સ્થિત છે. તે પાલનપુરથી લગભગ ૬૫ કિમી, આબુ રોડથી ૨૦ કિમી, માઉન્ટ આબુથી ૪૫ કિમી અને અમદાવાદથી ૧૮૫ કિમી દૂર, સરસ્વતી નદીના ઉદ્ગમ સ્થાન પાસે સ્થિત છે.

અંબાજી મંદિરનું કોઈ ખાસ પુરાતત્વીય મહત્વ નથી. ગર્ભગૃહમાં દેવી માતાની દિવાલમાં તિરાડ છે. ત્યાં કોઈ મૂર્તિ નથી, પરંતુ કપડાં, એસેસરીઝ અને માસ્ક સમયાંતરે ગોઠવવામાં આવે છે જેથી વિવિધ દર્શનો જોઈ શકાય, જેમ કે માતા દેવી વાઘ પર સવારી કરતી હોય. નજીકમાં ઘીથી સળગતા બે અખંડ દીવા છે. દિવસમાં બે વાર આરતી કરવામાં આવે છે અને મંદિરના પૂજારી બ્રાહ્મણો છે. શહેરમાં ફક્ત ઘીનો ઉપયોગ થાય છે (તેલ નહીં) અને સ્ત્રીઓની પવિત્રતાનું કડક પાલન કરવામાં આવે છે. દુર્ગાશંકર કેવલરામ શાસ્ત્રીના મતે, આ સ્થાન પર અંબાજીની પૂજા ઓછામાં ઓછી 14મી સદીની છે.

અંબાજીને મુખ્ય શક્તિ તીર્થસ્થાનોમાંનું એક માનવામાં આવે છે. પરંપરા અનુસાર, સતીનું હૃદય અથવા જમણો હાથ તેમના આત્મદાહ અને શિવના વિનાશ નૃત્ય પછી આ સ્થાન પર પડ્યો હતો. આ સ્થળ શક્તિવાદ અને તાંત્રિક પૂજા સાથે સંકળાયેલું છે. નજીકના ગબ્બર ટેકરી - જેને દેવીનું મૂળ સ્થાન માનવામાં આવે છે - મંદિર અને સ્થાનિક દંતકથાઓનું ચિત્રણ કરતી પ્રકાશ અને ધ્વનિ શો ધરાવે છે. ઘણા હિન્દુ મંદિરોથી વિપરીત, અંબાજીમાં કોઈ મૂર્તિ નથી; દેવીનું પ્રતિનિધિત્વ શ્રી વિસા યંત્ર દ્વારા કરવામાં આવે છે, જે એક પવિત્ર ભૌમિતિક આકૃતિ છે જે ઢંકાયેલી છે અને ભક્તોને દેખાતી નથી. ગર્ભગૃહની અંદર ફોટોગ્રાફી પ્રતિબંધિત છે.

સંકુલમાં સફેદ આરસપહાણની રચના, સોનાનો ઢોળ ચડાવેલ શિખર અને ચાંદીના ઢોળ ચડાવેલ દરવાજા છે. અહીં દૈનિક પ્રસાદ અને અનેક આરતી વિધિઓ કરવામાં આવે છે, અને ચાચર ચોક પ્રાંગણમાં અખંડ જ્યોતિ પ્રગટાવવામાં આવે છે.

2020 ના દાયકામાં, અંબાજીને "મોડેલ મંદિર નગર" તરીકે વિકસાવવા માટે રાજ્યના નેતૃત્વ હેઠળના કાર્યોની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી, જેમાં મુખ્ય મંદિરને ગબ્બર ટેકરી અને માનસરોવર સાથે જોડતો પ્રસ્તાવિત "શક્તિ કોરિડોર" પણ સામેલ હતો. 2025 માં ભાદરવી પૂનમ મેળા માટે નોંધણી, દાન, પ્રસાદ વિતરણ અને પાર્કિંગ વ્યવસ્થાને ટેકો આપવા માટે એક ડેટા સેન્ટર શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. મેળાની તૈયારીઓમાં ઓનલાઈન પાર્કિંગ સિસ્ટમ તેમજ યાત્રાળુઓના આગમનને સુવ્યવસ્થિત કરવાના હેતુથી સંકલિત સ્વચ્છતા, સુરક્ષા અને ટ્રાફિક પગલાંનો સમાવેશ થાય છે.

અંબાજી પાલનપુર અને અમદાવાદ સાથે રોડ દ્વારા જોડાયેલ છે. નજીકનું રેલ્વે સ્ટેશન આબુ રોડ છે, જે દિલ્હી, મુંબઈ અને જયપુર સાથે જોડાયેલ છે. નજીકનું મુખ્ય એરપોર્ટ અમદાવાદમાં સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ આંતરરાષ્ટ્રીય વિમાનમથક છે.